GALURA –Maritim ngadeudeul pisan kana tanggohna Karajaan Sunda nu saenyana mah kagolongkeun karajaan agraris, karajaan nu ngandelkeun komoditas tatanen.
Mundurna Karajaan Sunda, ceuk Nanang Saptono, arkeolog nu rea medar sejarah Sunda, alatan palabuan-palabuan dagang di wilayahna saterusna loba nu ngarangrangan. Aya nu ukur jadi palabuan pamayang.
Antara taun 1775–1778 di Jawa Barat ukur aya tilu palabuhan: Bantan, Batavia, jeung Cheribon (Stockdale, 1995:193). Nu sejenna kaasup Calapa ukur jadi palabuan pamayang.
Baca Juga: Putri Anjungsari (18)
Pangna palabuan-palabuan di Karajaan Sunda tepi ka muguran, ceuk Nanang Saptono dibalukarkeun ku sababaraha hal. Umumna mah alatan direbut ku karajaan sejen.
Taun 1527, Calapa atawa Sunda Kalapa dilindih ku Cirebon nu waktu ngarurugna dibantuan ku Demak. Harita Karajaan Sunda dicangking ku Surawisesa.
Direbutna Sunda Kalapa ku Cirebon ngalantarankeun pegatna hubungan antara basisir jeung pusat Karajaan Sunda nu puseur dayeuhna jauh ti basisir.
Jalan niaga Karajaan Sunda, insuler (lokal) interinsuler (regional jeung internasional) dikawasa ku karajaan sejen. Tina kituna, Karajaan Sunda teu bisa ngayakeun hubungan dagang jeung wewengkon sejen.
Baca Juga: Alun-Alun Sumedang Robah ti Taun 1922 sabada Ngadeg Tugu Lingga, ti Harita Lain Lapang Lega Deui
Kajaba direbut karajaan sejen, palabuan saterusna muguran alatan faktor alam. Palabuhan Chemanuk di muara Ci Manuk di Laut Kaler Indramayu, upamana.
Walungan nu ngamuara ka Ci Manuk teh Ci Lutung, Ci Pelas jeung Ci Keruh. Tilu anak walungan Ci Manuk bieu mawa laladeg lantaran ngaliwatan daerah-daerah endapan volkanik ngora umur kuarter.
Usum hujan debit cai Ci Manuk sadetikna ngahontal 1200 m3, dina bulan Oktober tepi ka bulan Maret. Dina usum halodo sadetik debitna ukur 5 m3.
Debit cai nu sakitu badagna dina usum hujan ngalantarankeun walungan teu mampu nampung cai, nu ngabalukarkeun banjir. Keur banjir, parahu teu bisa balayar di Ci Manuk.
Baca Juga: Alun-Alun Bandung Baheula Kungsi Dipake Tempat Ngadu Domba jeung Maenbal
Laladeg Ci Manuk kaasup loba pisan, dina saliter laladegna 2.850 mg. Tina kituna daratan anyar (akrasi) di lelewek muara gancang pisan, sataunna kurang leuwih 200 meter.
Akibatna muara Ci Manuk jadi ngadeetan jeung ngaheureutan. Eta sababna muara Ci Manuk lila-lila mah teu bisa dipake palabuahan.
Palabuanana dikawasa ku karajaan sejen jeung alatan faktor alam, Karajaan Sunda nu kagolongkeun karajaan agraris teh satuluyna henteu dideudeul ku maritim.
Balukarna kakuatan Karajaan Sunda ngurangan tepi ka runtagna taun 1579 Masehi.***