GALURA.CO.ID -Peuyeum kroto, kadaharan has Ciparay, Desa Ciparigi, Ciamis dijieunna teu sagawayah. Puguh waktuna jeung nu nyieunna kudu dina kaayaan suci sarta ulah bari ngomong.
Dina ritual Merlawu di Situs Sejarah Ciluncat, Kampung Ciparay, Desa Ciparigi, Kecamatan Sukadana, Kabupaten Ciamis, Jawa Barat, Jumaah (06/10/2023), salasahiji kadaharan keur nyuguhan tamu ngaranna peuyeum kroto. Dijieunna tina beas ketan, jadi kaasup keneh peuyeum ketan. Bedana peuyeum kroto mah ngarantuy, sagagang-sagagang, henteu hijian.
Peuyeum kroto rasana rada haseup, henteu amis, henteu kawas umumna peuyeum ketan. Didahar dina kaayaan hawa keur nyongkab panas matak seger. Anu matak, anu ngaluuhan Merlawu di situs Ciluncat, loba nu marurak peuyeum kroto, nginumna cai enteh pait nu keur meumeujeuhna haneut.
Baca Juga: Mangsi Rusiah
Ngan urang luar Desa Ciparigi nu hayang meuli keur bawaeun balik taya saurang oge nu ngajual peuyeum kroto. Mun harita aya nu ngajual peuyeum kroto kawasna payu.
Kawas sayang kararangge
Naha disebut peuyeum kroto? Peuyeum kroto oge sarua dibungkus ku daun jambu, ngan daun jambuna dina gagangna keneh. Sangu ketan nu geus meunang ngaragian dibungkusan ku daun jambu nu masih keneh dina gagangna. Dina sagagang, peuyeum krotona aya nu, lima siki, genep jeung paling loba tujuh siki.
Ku sabab dibungkusna ku daun nu dina gagangan keneh, ukuran peuyeum kroto henteu sarua. Anu lebah puhu gagangna mah ukuranana gede lantaran daunna oge rubak. Ari anu dina lebah congona, ukuranana laleutik, lantaran daunna masih keneh pucukna, tacan rarubak. Tapi henteu mangaruhan rasana.
Naon sababna disebut peuyeum kroto, sabab bentukna kawas sayang kararangge. Sayang kararangge dina daun. Ku kararanggena daunna diropea siga bungkusan, dilipet-lipet. Dina jero sayang kararangge sok rea kroto, endog sireum nu warna barodas. Kroto pada neangan keur parab manuk, anu matak ayeuna mah rada langka.
Baca Juga: Hayam Sukuna Tilu, di Sindangkasih Kabupaten Majalengka
Ku lantaran bentukna kawas sayang kararangge dingaranan wae peuyeum kroto. Henteu dingaranan peuyeum kararangge, sabab ngaruju kana endog kararangge warna barodas nu narapel dina jero sayang kararangge. Ngan ari dina peuyeum kroto mah, dijero bungkusan daunna peuyeum ketan, lain endog kararange.
Agus, nonoman Kampung Ciparay nu gede katineungna kana sejarah nyebutkeun peuyeum kroto biasana dijieun dina poe-poe nu dianggap istimewa. Upamana wae dina mieling pindahna puseur pamarentah Kabupaten Galuh nu ku pamarentah Kabupaten Ciamis dijadikeun milangkala Kabupaten Ciamis.
“Teras dina Merlawu di Ciluncat sok didamel peuyeum kroto,” ceuk Agus. Dina Merlawu di Situs Patapan di Kampung Cigaleuhkulon, masih di Desa Ciparigi, mah, peuyeum kroto teu disadiakeun. Peuyeum kroto kawasna kadaharan has dina Merlawu di Situs Ciluncat. Dina Muludan di tempat sejen, najan sadesa, henteu aya peuyeum kroto.
Poean Idul Fitri, Idul Adha, peuyeum kroto has Ciluncat oge sok aya, ngahaja masarakat Kampung Ciparay nyarieunan. Tina kituna peuyeum kroto mah henteu salawasna aya, teu kawas peuyeum ketan kuningan, nu diwadahan dina ember hideung. Peuyeum ketan kuningan mah geus jadi industry kuliner nu diandelkeun ti Kabupaten Kuningan.
Baca Juga: Ramat Lancah Gedena ukur Sapersarebu milimeter, Kakuatanna Leuwih ti Waja
Agus nyebutkeun peuyeum kroto nu bener-bener peuyeum kroto mah henteu dijieun sagawayah. Teu bisa dijieun iraha wae. Tapi puguh waktuna. Dijieunna teh piopatpoeeun atawa pitilupoeeun deui kana Jumaah Kaliwon. Dina poe Jumaah Kaliwon, peuyeum kroto geus jadi, geus cukup proses permentasina, geus bisa didahar.
Anu nyieun peuyeum kroto, biasana kaum wanoja, kudu dina kaayaan suci, kudu boga wudu, henteu keur datang bulan. Ti mimiti nyiuk beas ketan, ngisikan, ngagigihan, ngarih, nyepankeun, ngakeul, ngaragian jeung ngabungkusan, jeung neundeunna kana pipiti, ulah ngomong. Malah nu hade pisan mah bari maca solawat, dina hate.
Geus puguh ari sagala alat keur nyieunna kudu beresih mah, ngarah peuyeum jadina hade. Kolot-kolot baheula di Ciparay, hususna di blok Ciluncat, ngestokeun pisan kana tetekon dina nyieun peuyeum kroto teh. Udaganana sangkan kadaharan nu dijieunna mawa kabarokahan, boh ka anu nyieunna boh ka nu ngadaharna.
Upama kukuh kana tata titi atawa tradisi nyieunna, dina sabulan Jumaah kaliwon teh ngan sakali, tina kituna peuyeum kroto djieunna sabulan sakali. Naha kira-kira pikahartieun mun dijadikeun industri kuliner has Ciamis? Tetekon dina nyieunna jadi daya tarik mandiri, ngondang kapanasaran kumaha rasana peuyeum kroto teh.
Ma Iti
Di Kabupaten Ciamis mah geus kakoncara peuyeum kroto buatan Ciluncat Kampung Ciparay, Desa Ciparigi, Kecamatan Cisaga, teh. Ngan teu unggal waktu aya peuyeum kroto teh, teu kawas peuyeum ketan Kuningan. Nyieun peuyeum kroto sabulan sakali, piopat atawa pitilupoeeun kana Jumaah Kaliwon.
Salasaurang warga Ciluncat nu tetep nyekel pageuh ngestokeun tetekon nyieun peuyeum kroto teh Ma Iti nu luluhurna kuncen Situs Ciluncat. Ma Iti ku kolotna diajarkeun tata cara nyieun peuyeum kroto, ti mimiti milih beas ketan tepi ka mungkusanana. Ari ngala daun jambu atawa daun dukuh mah lalaki da kudu naek.
Waktu masih keneh keur mojang, Ma Iti mun keur datang bulan tara wanieun ngabantuan-ngabantuan acan saupama indungna rek jeung keur nyieun peuyeum kroto. “Margi ngadamel peuyeum kroto kedah dina kaaayaan suci, malih kedah gaduh abdas” pokna basa ditepungan ku Galura sarengsena Merlawu (06/10/2023).
Aris soal jumpa-jampe dina nyieun kadaharan, kaasup nyieun peuyeum kroto, ceuk Ma Iti cukup ku maca basmalah. ”Bade prak ngadamel padamelan oge apan kedah maos basamalah,” pokna bari seuri. Ma Iti saterusna nyebutkeun inyana bakal tetep pageuh kana tetekon nyieun peuyeum kroto.***