Karaton Surawisesa
Ti wanci sareupna, ka Karaton Surawisesa nu tadina tiiseun saprak puseur dayeuh pindah ka Pakuan Pajajaran, ngadadak rada haneuteun. Sababaraha urang nungtutan daratang. Anu pangheulana nu tarumpak kuda, limaan. Ditema ku saurang dua urang, laleumpang. Di alun-alun hareupeun Karaton Surawisesa oge aya nu pirajeuneun karalang-kuriling.
Wanci sareureuh budak tingrongheap opat urang, laleumpang. Opatanana langsung arasup ka karaton. Prajurit nu jaga siga nu geus rada loma, babakuna ka nu geus kolot, cacarita sakeudeung. Arasup ka karatonna make jalan tukang, anu brasna ka dapur, henteu make jalan hareup. Terus wae sariduru hareupeun hawu bari nginum cihaneut.
Najan katambahan ku leuwih ti sapuluh urang, Karaton Surawisesa katempo ti luar mah angger simpe. Kawantu karaton sakitu badagna. Ngan tembong geus muguran. Teu kabeh rohanganana dipake, malah mah teu kapiara, kai-kai anu geus raruksak henteu diomean. Kitu deui hateupna, anu iris (bocor) dibenerkeunana dapon.
Di dapur ukur dua urang, awewe saurang jeung lalaki saurang. Duanna geus karolot. Hawuna aya sababaraha hiji, ngan anu masih keneh dipake mah ukur dua. Harita oge masih keneh ngagedur hurung. Keur naheur cai jeung ngulub beubeutian. Anu opatan sabada awakna karasa haneut dariuk dina palupuh, teu jauh ti hawu, anu kolot mah ngedeng dianggelan ku leungeunna.
Di rohangan sejen, anggang ti dapur, anu tadi datangna tumpak kuda, keur ngariung.
“Ki, kami meunang iber, peuting ieu kami kudu miang deui ka tempat kami engke nganjrek, teu jauh ti dieu,” ceuk Putri Anjungsari.
“Jadi Putri henteu dumuk di dieu?” ceuk Olot Kaya.
“Moal, di Kawali kami jadi somah,” tembal Putri Anjungsari.
“Jauh ti dieu?” ceuk Olot Kaya deui nanyakeun tempat dumuk Putri Anjungsari.
“Kami can nyaho, ngan di wewengkon Panjalu, teu jauh di tapel wates jeung Kawali,” tembal Putri Anjungsari. “Olot Kaya milu jeung kami?”
Olot Kaya ngahuleng sakeudeung.
“Hampura, Putri, kami hayang dumuk di Cikupa, di ditu aya paguron, kami hayang sasieur sabeunyeureun milu ngalatih cantrik,” pokna.
“Hade, luyu jeung wangsit Perebu,” ceuk Putri Anjungsari.
“Tapi kami tangtu bakal ngalongokan,” ceuk Olot Kaya deui.
“Matur Nuwun, Lot,” tembal Putri Anjungsari. “Ari daria?” ceuk Putri Anjungsari ka Bena jeung ka Rait.
Bena jeung Rait tarungkul.
“Kami hayang dumuk di Ki Uha,” ceuk Bena bari angger tungkul.
“Geus nyarita ka Ki Uha?”
“Kami geus nyarita. Ki Uha ngaempekkeun,” tembal Bena.
“Ki Uha boga cawene, can kawin. Kungsi panggih?” ceuk Putri Anjungsari bari seuri.
Bena bareureum beungeutna.
“Ari dia?” ceuk Putri Anjungsari ka Rait.
“Kami boga maksud dumuk di bawahan Sumedanglarang,” tembal Rait, sarua bari tungkul.
“Di saha di ditu?” Olot Kaya milu nanya.
“Di tukang warung anu akina tilar di Leles,” tembal Rait.
“Kawas Bena deui aya tetenjoan,” ceuk Olot Kaya bari nyerengeh seuri.
Rait, teu beda jeung Bena, beungeutna nyiak beureum.
“Bagja, daria geus boga paniatan sewang-sewangan. Muga rahayu jeung meunang kabagjaan,” ceuk Putri Anjungsari. “Kade, estokeun wangsit Perebu, tebarkeun Pajajaran di mana wae dumuk jeung ipuk sirung Pajajaran, najan daria engke pindah ageman.”
“Kami tuhu kana wangsit Perebu,” tembal Bena.
“Lamun tea mah di ditu, daria taya pangabetah, ka dieu wae ka Kawali,” ceuk Putri Anjungsari.
Olot Kaya, Bena jeung Rait arunggeuk, ngan angger tungkul.
“Ari kami kumaha, Putri?” ceuk Ranah.
“Dia angger bareng jeung kami. Ngan omat, ka kami dia saperti ka somahan,” ceuk Putri Anjungsari. “Daria oge mun hiji mangsa panggih deui jeung kami peupeujeuh anggap kami somahan,” ceuk Putri Anjungsari ka Olot Kaya, ka Bena jeung ka Rait.
“Kami moal baha, najan beurat oge,” ceuk Olot Kaya.
“Kami oge beurat, teu wasa,” Ranah mairan.
“Di dieu lain Pakuan Pajajaran, jeung kami nyumput di nu caang,” tembal Putri Anjungsari.
“Kami ngarti, Putri,” ceuk Olot Kaya.
Keur kitu torojol aya nu datang, nyampeurkeun Olot Kaya, saumur jeung Olot Kaya.
“Lot, Putri geus waktuna miang deui, tapi teu make kuda,” pokna.
Olot Kaya ngareret ka Putri Anjungsari, angger teu wanieun paadu teuteup.
“Dijajapkeun ku saha?” ceuk Olot Kaya.
“Ku kami.”
“Meunang kami milu? Kami melang.”
“Bebeja wae ka Aki Jaya.”
“Naha kudu nyarita ka Aki Jaya?” *** Nyambung